πίος

(Pius). Όνομα 12 παπών. 1. Π. Α’. Έγινε πάπας της Ρώμης πιθανότατα το 140 και διοίκησε τη Δυτική Εκκλησία μέχρι το 155. Για τη ζωή και τη δράση του δεν υπάρχουν σαφείς πληροφορίες. 2. Π. Β’ (Ενέα Σίλβιο Πικολόμινι, 1405 – 1464). Παλαιός ουμανιστής. Τον χαρακτήριζαν ήθη πολύ ελεύθερα, αλλά αργότερα ακολούθησε μια πιο χριστιανική ζωή· εξελέγη πάπας το 1458. Προσπάθησε να διατηρήσει το παπικό πρωτείο κατά το Μεγάλο Σχίσμα (βούλαExsecrabilis, 1460), αλλά δεν κατόρθωσε, παρά τις προσπάθειες του, να αναζωογονήσει το πνεύμα των σταυροφοριών κατά των Τούρκων. 3. Π. Γ’ (1503). Ήταν ανιψιός του πάπα Π. Β΄, με τη βοήθεια του οποίου έγινε καρδινάλιος. Στον παπικό θρόνο διαδέχτηκε τον Αλέξανδρο E΄ αλλά λίγες μέρες μετά την εκλογή του πέθανε. 4. Π. Δ’ (Τζοβάνι Άντζελο Μέντιτσι, 1499 – 1565). Eξελέγη πάπας το 1559· αναμόρφωσε την παπική αυλή, έθεσε σε εφαρμογή τους κανόνες της Συνόδου του Τριδέντου (1563) και προετοίμασε, μαζί με τον ανιψιό του Κάρολο Βορομαίο, την ενοποίηση της λατινικής λειτουργίας κατά το ρωμαϊκό πρότυπο. 5. Π. Ε’ (Αντόνιο Γκισλιέρι, 1504 – 1572). Συνέχισε το έργο του Πίου Δ’, δημοσιεύοντας νέα Κατήχηση. Ήταν από τους οργανωτές της ναυμαχίας της Ναυπάκτου. 6. Π. Στ’ (Τζανάντζελο Μπράσκι, 1749 – 1799). Eξελέγη πάπας το 1775 και προσπάθησε να εκσυγχρονίσει τη διοίκηση των παπικών κρατών. Για μεγάλο διάστημα ήταν σε σύγκρουση με τους απολυταρχικούς αυτοκράτορες, που ήθελαν να υποτάξουν την Εκκλησία στο κράτος και καταδίκασε όλες τις πολιτικές και κοινωνικές μεταρρυθμίσεις της Γαλλικής επανάστασης. Αποτέλεσμα ήταν μακροχρόνια σύγκρουση με τη Γαλλία, κατά τη διάρκεια της οποίας ο πάπας έχασε την Αβινιόν (1791), έπειτα τη Ρωμανία (1797) και τέλος τα υπόλοιπα παπικά κράτη, που μετατράπηκαν σε ρωμαϊκή Δημοκρατία (1798). Πέθανε εξόριστος στη Βαλένθια. 7. Π. Ζ’ (Βαρνάβας Κιαραμόντι, 1742 – 1823). Διάδοχος του προηγούμενου. Πέτυχε, χάρη στο κονκορδάτο του 1801, να αποκαταστήσει ομαλές σχέσεις με τη Γαλλία. Επειδή όμως δε συμμορφώθηκε με τον ηπειρωτικό αποκλεισμό που είχε επιβάλει ο Ναπολέων (1809-1814) εξορίστηκε στη Γαλλία,ενώ τα κράτη του προσαρτήθηκαν στη Γαλλική Αυτοκρατορία. Απέκτησε πάλι τον παπικό θρόνο χάρη στην αντίδραση των απολυταρχικών το 1815, και ξαναπήρε την πνευματική αυθεντία στα εκκλησιαστικά πράγματα. 8. Π. Η’ (1829 – 1830). Καταγόταν από επιφανή οικογένεια και με διάφορα συγγράμματά του άσκησε έντονη πολεμική εναντίον του Ναπολέοντα. Το 1816 έγινε με τη βοήθεια του πάπα Π. Ζ’ καρδινάλιος και μετά τον θάνατο του Λέοντα IB΄ εξελέγη πάπας. Κατά τη διάρκεια της παποσύνης του καταδίκασε τις βιβλικές και μυστικές εταιρείες, συντέλεσε στη χειραφέτηση των Ρωμαιοκαθολικών στην Αγγλία (1824) και, στην επανάσταση του Ιουλίου, αναγνώρισε τον Λουδοβίκο Φίλιππο. Φανατικός εχθρός του νεπωτισμού, δεν επέτρεψε σε κανέναν από τους συγγενείς του να μένει στη Ρώμη. 9. Π. Θ’ (Τζοβάνι Φερέτι, 1792 – 1878). Eξελέγη πάπας το 1846. Στην αρχή θεωρήθηκε φιλελεύθερος στα κράτη του, αλλά σαρώθηκε και αυτός από την επανάσταση του 1848, την οποία τελικά καταδίκασε· αποκαταστάθηκε όμως στο θρόνο του το 1849, κι από τότε ακολούθησε υπερσυντηρητική πολιτική. Εξαιτίας αυτού, η ιταλική ενοποίηση πραγματοποιήθηκε χωρίς τη συμβολή του, και στο τέλος στράφηκε εναντίον του. Το δογματικό έργο του ήταν, αντίθετα, σημαντικό. Διακήρυξε το δόγμα της Άσπιλης Σύλληψης της Παναγίας (1854), καταδίκασε τον ορθολογισμό, τον σοσιαλισμό και το φιλελευθερισμό (εγκύκλιοι Quanta cura και Syllabus, 1864), συγκάλεσε Σύνοδο του Βατικανού και διακήρυξε το δόγμα του αλάθητου του πάπα (1870). Τα τελευταία χρόνια της αρχιερατείας του επισκιάστηκαν από τη διένεξή του με την Kulturkampf. 10. Π. I’ (Τζουζέπε Σάρτο, 1835 – 1914). Καταγόταν από φτωχή οικογένεια. Ήταν καρδινάλιος όταν εξελέγη πάπας, επειδή οι άλλοι καρδινάλιοι διαφωνούσαν για τους πιο γνωστούς υποψήφιους. Καταδίκασε το μοντερνισμό που επιζητούσε συμφιλίωση επιστήμης και πίστης (εγκύκλιος Pascendi, 1907) καθώς και το δημοκρατικό καθολικισμό του Σιγιόν. Προσπάθησε, μάταια όμως, με τον «εξορκισμό» της 2 Αυγούστου 1914, να αποτρέψει τον πόλεμο. 11. Π. IA’ (Ακίλε Ράττι, 1857 – 1939). Eξελέγη πάπας το 1922. Ενθάρρυνε το σχηματισμό ιθαγενούς κλήρου στις χώρες των ιεραποστολών. Εκδηλώθηκε υπέρ μιας καλύτερης κατανομής των εισοδημάτων για την εξαφάνιση του ανταγωνισμού κεφαλαίου και εργασίας (εγκύκλιος Quadragesimo anno, 1931), καταδίκασε τον κομουνισμό, με την εγκύκλιο Divini Redemptoris (1937) και δεν έκρυψε τη συμπάθειά του προς το μουσολινικό καθεστώς και το καθεστώς του Φράνκο στην Ισπανία. Προσπαθώντας να ρυθμίσει τη νομική θέση της Εκκλησίας σε σχέση με το κράτος, διαπραγματεύθηκε τη σύναψη 18 κονκορδάτων, μεταξύ των οποίων και του Λατερανού με την Ιταλία. 12. Π. ΙΒ’ (Ευγένιος Πατσέλι, 1876 – 1958). Αποστολικός νούντσιος στη Γερμανία (1917-1930) και ύστερα καρδινάλιος, υπουργός Εξωτερικών του Βατικανού, διαδέχτηκε τον πάπα Πίο IA’ το 1939. Η στάση του κατά τον B’ Παγκόσμιο πόλεμο κρίθηκε κατά ποικίλους τρόπους: ενώ καταδίκασε βιαιότατα τη σοβιετική επίθεση κατά της Φιλανδίας δεν τάχθηκε καθαρά κατά της χιτλερικής πολιτικής και της γενοκτονίας του εβραϊκού λαού, παρότι κατέβαλε ενέργειες για τη διάσωση των Ιταλοεβραίων. Μετά τον πόλεμο, τον απασχόλησε η επέκταση του κομουνισμού στην Ευρώπη και στην Ασία και προσπάθησε να μεταδώσει σε όλους τους τομείς την πίστη για την αιωνιότητα της καθολικής παράδοσης, γεγονός που ευνοούσε τον θρίαμβο των συντηρητικών στοιχείων στην Εκκλησία (δόγμα της Κοίμησης της Θεοτόκου και εγκύκλιος Humani generis, 1950). Ο πάπας Πίος IB’(1939 – 1958). Η αρχή της αρχιερατείας του συμπίπτει με μια από τις τραγικότερες περιόδους της ιστορίας του αιώνα μας. Ο πάπας Πίος ο Z’, προσωπογραφία του Θεόδωρου Ματεΐνι (Μουσείο Ριζορτζιμέντο, Βενετία). Ο πάπας Πίος ο Θ’ σε χαλκογραφία της εποχής. Ο πάπας εικονίζεται να αναγγέλει την παραχώρηση αμνηστίας (1846). (Μουσείο Μπερτάρέλι, Μιλάνο).

* * *

(I)

-ία, -ον, Α

(ποιητ. τ.)

1. (κυρίως για ζώα) παχύς, ευτραφής, πίων* («πία μήλα», Ορφ.)

2. το ουδ. ως ουσ. τὸ πῑον

η ιδιότητα τού πίου, το πάχος, το λίπος, η πιότης*.

[ΕΤΥΜΟΛ. < πῖ-αρ* «λίπος» + κατάλ. -ος (πρβλ. πί-ων)].

————————

(II)

-ία, -ον, Α

(κυρίως κατά τον Ησύχ.) «πῑος, εὐσεβής».

[ΕΤΥΜΟΛ. < λατ. pius «ευσεβής»].